ضدعفونی پوست و زخم

ضدعفونی پوست:
ضدعفونی پوست عمدتاً به منظور آماده‌سازی پوست برای اقدامات پزشکی مانند تزریق، نمونه‌برداری خون، یا جراحی انجام می‌شود. هدف این است که تعداد میکروب‌های روی سطح پوست به حداقل برسد تا از ورود آن‌ها به بدن و ایجاد عفونت جلوگیری شود.
مواد رایج برای ضدعفونی پوست:
* الکل‌ها (مانند ایزوپروپیل الکل و اتانول): به سرعت عمل می‌کنند و طیف وسیعی از باکتری‌ها را از بین می‌برند. معمولاً برای ضدعفونی پوست قبل از تزریق یا جراحی‌های کوچک استفاده می‌شوند. نکته مهم: الکل برای زخم‌های باز توصیه نمی‌شود زیرا باعث سوزش و آسیب به بافت می‌شود.
* کلرهگزیدین: یک ضدعفونی‌کننده قوی با اثر ماندگار است که برای آماده‌سازی پوست قبل از جراحی بسیار مؤثر است.
* پوویدون ید (بتادین): یک ضدعفونی‌کننده وسیع الطیف است که برای ضدعفونی پوست قبل از جراحی و نیز در مواقع اضطراری برای زخم‌های سطحی استفاده می‌شود. با این حال، استفاده طولانی‌مدت یا غلظت بالای آن روی زخم باز می‌تواند به سلول‌های سالم آسیب بزند.
* ترکیبات آمونیوم چهارتایی: در برخی از ضدعفونی‌کننده‌های پوستی و پاک‌کننده‌ها یافت می‌شوند.
ضدعفونی زخم:
ضدعفونی زخم برای پیشگیری از عفونت و کمک به بهبود زخم‌های بریدگی، خراشیدگی، سوختگی و سایر جراحات پوستی انجام می‌شود. رویکرد اصلی در تمیز کردن زخم، شستشو با مواد مناسب است.
اصول کلی ضدعفونی زخم:
* شستشوی دست‌ها: قبل از هرگونه تماس با زخم، دست‌ها باید با آب و صابون شسته و یا با محلول ضدعفونی‌کننده دست تمیز شوند. استفاده از دستکش یکبار مصرف توصیه می‌شود.
* شستشوی مکانیکی زخم: مهم‌ترین مرحله در ضدعفونی زخم، شستشوی آن با آب تمیز (مانند آب شیر)، سرم فیزیولوژیک (نرمال سالین) یا محلول‌های شستشوی زخم مخصوص است. این کار به حذف آلودگی‌ها، ذرات خارجی، و باکتری‌ها کمک می‌کند. برای زخم‌های سطحی، شستشو با آب و صابون ملایم نیز می‌تواند کافی باشد.
* خشک کردن زخم: پس از شستشو، زخم باید به آرامی با یک گاز استریل تمیز یا حوله خشک شود. رطوبت زیاد می‌تواند خطر عفونت را افزایش دهد.
* استفاده از ضدعفونی‌کننده (در صورت لزوم): در مورد زخم‌های باز، استفاده از برخی ضدعفونی‌کننده‌ها باید با احتیاط و تحت نظر پزشک باشد. برخی از مواد ضدعفونی‌کننده رایج برای زخم عبارتند از:
* سرم فیزیولوژیک (نرمال سالین): بهترین و ایمن‌ترین گزینه برای شستشوی زخم‌ها است زیرا به بافت‌های سالم آسیب نمی‌رساند.
* آب اکسیژنه (هیدروژن پراکسید): برای تمیز کردن اولیه زخم‌های کثیف و از بین بردن بافت‌های مرده مفید است، اما می‌تواند به سلول‌های سالم نیز آسیب بزند. معمولاً پس از استفاده از آن، شستشوی مجدد با سرم فیزیولوژیک توصیه می‌شود.
* بتادین رقیق شده: در برخی موارد و با نظر پزشک برای ضدعفونی زخم استفاده می‌شود، اما باید از ورود مستقیم آن به داخل زخم عمیق خودداری کرد زیرا ممکن است باعث تحریک و آسیب سلولی شود. همچنین، بتادین زمانی مؤثر است که روی پوست خشک شود و به دلیل داشتن ید ممکن است در برخی افراد حساسیت ایجاد کند.
* کلرهگزیدین رقیق شده: یک گزینه مناسب برای ضدعفونی زخم است که کمتر از بتادین به بافت آسیب می‌رساند.
* محلول داکین (هیپوکلریت سدیم رقیق شده): در گذشته برای زخم‌های عفونی و دارای بافت مرده استفاده می‌شد، اما امروزه گزینه‌های مؤثرتر و کم‌عارضه‌تری وجود دارد.
* استفاده از پماد آنتی‌بیوتیک یا وازلین: پس از ضدعفونی، می‌توان یک لایه نازک از پماد آنتی‌بیوتیک (مانند نئوسپورین) یا حتی وازلین را روی زخم مالید تا آن را مرطوب نگه داشته و از ورود میکروب‌ها جلوگیری کند.
* پانسمان زخم: زخم باید با یک پانسمان استریل مناسب (مانند چسب زخم، گاز استریل یا پد نچسب) پوشانده شود تا از آلودگی بیشتر و ضربه محافظت شود.
نکات بسیار مهم:
* اجتناب از الکل برای زخم باز: الکل برای ضدعفونی پوست سالم کاربرد دارد، اما برای زخم‌های باز به هیچ وجه توصیه نمی‌شود زیرا باعث سوزش، درد شدید و آسیب به بافت‌های در حال بهبود می‌شود.
* مشورت با پزشک: در مورد زخم‌های عمیق، گسترده، خونریزی‌دهنده، عفونی یا زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند، حتماً باید به پزشک مراجعه شود.
* تمیز کردن مقدم بر ضدعفونی: همیشه قبل از استفاده از هرگونه ضدعفونی‌کننده، باید زخم را به خوبی از آلودگی‌های ظاهری پاک کرد.