نخ بخیه

نخ بخیه چیست؟
نخ بخیه، که به آن نخ جراحی نیز گفته می‌شود، یک وسیله پزشکی استریل است که برای نزدیک کردن لبه‌های زخم پس از آسیب یا جراحی استفاده می‌شود. هدف اصلی بخیه زدن، کمک به ترمیم طبیعی بافت‌ها، جلوگیری از خونریزی و کاهش خطر عفونت است. نخ بخیه معمولاً به یک سوزن جراحی متصل است که جراح با استفاده از آن، نخ را از بافت‌ها عبور داده و گره می‌زند.
ویژگی‌های مهم یک نخ بخیه خوب:
* استحکام کششی کافی: باید بتواند لبه‌های زخم را به اندازه کافی محکم نگه دارد تا ترمیم صورت گیرد.
* انعطاف‌پذیری و گره‌پذیری مناسب: باید به راحتی گره بخورد و گره‌های آن محکم بمانند.
* عدم واکنش بافتی شدید: نباید باعث التهاب یا آلرژی شدید در بدن شود.
* عدم جذب میکروب: نباید محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها فراهم کند.
* استریل بودن: کاملاً استریل باشد تا از عفونت جلوگیری شود.
* قابلیت عبور آسان از بافت: سوزن و نخ باید با حداقل آسیب به بافت، از آن عبور کنند.
انواع نخ بخیه
نخ‌های بخیه را می‌توان بر اساس ویژگی‌های مختلفی دسته‌بندی کرد:
۱. بر اساس قابلیت جذب در بدن:
این مهم‌ترین دسته‌بندی نخ‌های بخیه است:
* نخ‌های بخیه قابل جذب (Absorbable Sutures):
* تعریف: این نخ‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به مرور زمان توسط آنزیم‌های بدن یا فرآیند هیدرولیز تجزیه شده و جذب می‌شوند. بنابراین، نیازی به کشیدن بخیه نیست.
* کاربرد: عمدتاً برای بخیه زدن بافت‌های داخلی بدن (مانند اندام‌های داخلی، عروق خونی، لایه های عمیق پوست، مخاط، دهان و…) استفاده می‌شوند که دسترسی به آنها برای کشیدن بخیه دشوار یا غیرممکن است.
* مثال‌ها:
* طبیعی:
* کاتگوت پلین (Plain Catgut): از کلاژن روده گوسفند یا گاو تهیه می‌شود و جذب نسبتاً سریعی دارد.
* کاتگوت کرومیک (Chromic Catgut): کاتگوت فرآوری شده با نمک‌های کروم که سرعت جذب آن را کندتر می‌کند و برای مدت طولانی‌تری استحکام خود را حفظ می‌کند. (استفاده از این نوع نخ در برخی کشورها به دلیل مسائل بهداشتی منسوخ شده است).
* مصنوعی (سنتتیک):
* ویکریل (Vicryl / Polyglactin 910): رایج‌ترین نخ قابل جذب مصنوعی، چند رشته‌ای (بافته شده) و با روکش است. قدرت کششی خوبی دارد و در حدود ۲ تا ۳ هفته بخش عمده استحکام خود را از دست می‌دهد و حدود ۶۰-۹۰ روز به طور کامل جذب می‌شود.
* مونوکریل (Monocryl / Poliglecaprone 25): تک رشته‌ای، با سطح صاف، مناسب برای بافت‌های ظریف و جایی که واکنش بافتی کمتری نیاز است. جذب آن نسبتاً سریع است (حدود ۹۰-۱۲۰ روز).
* PDS (Polydioxanone): تک رشته‌ای و با دوام‌تر از ویکریل و مونوکریل، برای ترمیم بافت‌هایی که نیاز به زمان بیشتری برای بهبود دارند. جذب کامل آن تا ۶ ماه طول می‌کشد.
* نخ‌های بخیه غیر قابل جذب (Non-Absorbable Sutures):
* تعریف: این نخ‌ها توسط بدن جذب نمی‌شوند و یا برای همیشه در بدن باقی می‌مانند (اگر در لایه‌های داخلی استفاده شوند) یا باید پس از بهبودی زخم توسط پزشک کشیده شوند (اگر روی پوست یا در محلی با دسترسی آسان باشند).
* کاربرد: برای بستن زخم‌های سطحی پوست، بافت‌هایی که نیاز به حمایت طولانی‌مدت دارند (مانند تاندون‌ها، فاشیا، عروق، قلب) یا در مواردی که ترمیم بافت به آرامی صورت می‌گیرد.
* مثال‌ها:
* طبیعی:
* سیلک (Silk / ابریشم): از الیاف ابریشم طبیعی تهیه می‌شود، چند رشته‌ای و دارای گره‌پذیری عالی است. یکی از قدیمی‌ترین نخ‌های جراحی است و در جراحی‌های عمومی و عروق استفاده می‌شود، اگرچه ممکن است واکنش بافتی بیشتری ایجاد کند.
* پنبه و کتان: کمتر استفاده می‌شوند.
* مصنوعی (سنتتیک):
* نایلون (Nylon / Polyamide): تک رشته‌ای، صاف و دارای استحکام کششی بالا. به دلیل واکنش بافتی کم و عبور آسان از بافت، برای بخیه زدن پوست، جراحی چشم و عروق بسیار پرکاربرد است.
* پرولین (Prolene / Polypropylene): تک رشته‌ای، بسیار صاف و از نظر شیمیایی خنثی، کمترین واکنش بافتی را ایجاد می‌کند. برای جراحی‌های عروق، قلب و پلاستیک کاربرد دارد.
* استیل وایر (Stainless Steel Wire): از فولاد ضد زنگ ساخته شده، بسیار محکم و مقاوم در برابر عفونت. برای بستن استخوان‌ها (مثل استرنوم) یا ترمیم تاندون‌ها استفاده می‌شود.
۲. بر اساس ساختار رشته‌ای:
* مونوفیلامنت (Monofilament / تک رشته‌ای):
* از یک رشته واحد ساخته شده است.
* مزایا: سطح صاف، عبور آسان از بافت با حداقل تروما، مقاومت کمتر در برابر عفونت (زیرا باکتری‌ها نمی‌توانند در لابلای رشته‌ها پنهان شوند).
* معایب: گره‌پذیری سخت‌تر، نیاز به گره‌های بیشتر برای استحکام، ممکن است لبه‌های تیز داشته باشد که به بافت آسیب برساند.
* مثال: نایلون، پرولین، PDS، مونوکریل.
* مولتی‌فیلامنت (Multifilament / چند رشته‌ای):
* از چندین رشته نازک تشکیل شده که به هم بافته یا پیچیده شده‌اند.
* مزایا: انعطاف‌پذیری بیشتر، گره‌پذیری آسان‌تر و گره‌های محکم‌تر.
* معایب: سطح زبرتر که می‌تواند تروما به بافت ایجاد کند، احتمال بیشتر تجمع باکتری‌ها در بین رشته‌ها و افزایش خطر عفونت (به همین دلیل معمولاً برای مناطق آلوده استفاده نمی‌شوند).
* مثال: ویکریل، سیلک.
انتخاب نخ بخیه مناسب
انتخاب نوع نخ بخیه توسط جراح بر اساس عوامل متعددی صورت می‌گیرد، از جمله:
* نوع بافت: (پوست، عضله، تاندون، رگ، مخاط)
* محل زخم: (داخلی یا خارجی)
* میزان کشش روی زخم: (بافت‌هایی که تحت کشش بیشتری هستند نیاز به نخ‌های محکم‌تر دارند).
* زمان لازم برای بهبود زخم: (برخی بافت‌ها سریع‌تر ترمیم می‌شوند).
* میزان خطر عفونت: (در زخم‌های آلوده نخ‌های مونوفیلامنت ارجحیت دارند).
* واکنش بافتی: (برخی نخ‌ها واکنش التهابی کمتری ایجاد می‌کنند).
* سن و وضعیت سلامت بیمار.
نخ بخیه یک عنصر حیاتی در جراحی و ترمیم زخم است و انتخاب صحیح آن نقش مهمی در نتایج درمانی دارد.