کیسه خون و وسایل حجامت

کیسه خون (Blood Bag)
کیسه خون یک وسیله پزشکی استریل، انعطاف‌پذیر و از جنس پلاستیک‌های خاص (معمولاً PVC سازگار با خون) است که برای جمع‌آوری، نگهداری، حمل و نقل و در نهایت تزریق خون و فرآورده‌های خونی استفاده می‌شود. این کیسه‌ها نقش حیاتی در بانک‌های خون، بیمارستان‌ها، و مراکز درمانی دارند.
ویژگی‌ها و اجزای کیسه خون:
* جنس: عمدتاً از PVC پزشکی با کیفیت بالا ساخته شده‌اند که خواص نگهداری خون را بهینه می‌کند.
* استریل بودن: کاملاً استریل هستند تا از هرگونه آلودگی جلوگیری شود.
* ضد انعقاد: داخل کیسه‌ها حاوی محلول‌های ضد انعقاد خون (مانند سیترات فسفات دکستروز یا CPD، CPDA-1، و SAGM) هستند تا از لخته شدن خون پس از جمع‌آوری جلوگیری کرده و عمر مفید آن را افزایش دهند.
* سیستم بسته: کیسه‌های خون به صورت سیستم‌های بسته طراحی شده‌اند تا خطر آلودگی را به حداقل برسانند.
* اتصالات و لوله‌ها: شامل لوله‌های متصل، سوزن خون‌گیری (معمولاً با محافظ ایمنی)، روکش سوزن، و گیره‌ها برای کنترل جریان خون.
* شفافیت: کیسه باید شفاف باشد تا امکان مشاهده رنگ و وضعیت خون داخل آن فراهم باشد.
* مقاومت: در برابر فشار و ضربه مقاوم هستند تا از نشت خون جلوگیری شود.
* برچسب‌گذاری: دارای محلی برای ثبت اطلاعات مهم مانند گروه خونی، تاریخ جمع‌آوری، تاریخ انقضا، و نوع فرآورده خونی.
انواع کیسه خون و کاربردها:
کیسه‌های خون در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام برای هدف خاصی طراحی شده‌اند:
* کیسه خون تکی (Single Blood Bag): برای جمع‌آوری خون کامل از اهداکنندگان استفاده می‌شود. این خون می‌تواند مستقیماً تزریق شود (در موارد نادر) یا برای جداسازی فرآورده‌های خونی استفاده شود.
* کیسه‌های چندگانه (Double, Triple, Quadruple Blood Bags): این کیسه‌ها شامل ۲، ۳ یا ۴ کیسه متصل به هم هستند که امکان جداسازی اجزای مختلف خون (مانند گلبول‌های قرمز، پلاسما، پلاکت) را با استفاده از فرآیند سانتریفیوژ فراهم می‌کنند.
* کیسه دوتایی: برای جداسازی دو جزء (مثلاً گلبول قرمز و پلاسما).
* کیسه سه‌تایی: برای جداسازی سه جزء (مثلاً گلبول قرمز، پلاسما و پلاکت).
* کیسه چهارتایی: برای جداسازی سه جزء و یک کیسه اضافی برای نگهداری پلاکت یا سایر فرآورده‌ها.
* کیسه‌های فیلتردار: این کیسه‌ها حاوی فیلترهایی هستند که گلبول‌های سفید (لکوسیت‌ها) را از خون جدا می‌کنند (لکودپلیشن). این کار برای کاهش واکنش‌های تب‌زا و آلرژیک در گیرندگان خون، به خصوص در بیماران با سیستم ایمنی ضعیف یا کسانی که نیاز به تزریقات مکرر دارند، مفید است.
* کیسه‌های انتقال خون (برای فرآورده‌های خاص): برخی کیسه‌ها برای نگهداری فرآورده‌های خونی خاص مانند پلاکت، پلاسمای تازه منجمد (FFP) یا کرایوپرسیپیتات (Cryoprecipitate) طراحی شده‌اند.
* کیسه‌های خون اطفال و بند ناف: برای جمع‌آوری خون در حجم‌های کمتر (مانند خون بند ناف یا برای نوزادان و کودکان).
کاربرد اصلی کیسه خون:
* اهدای خون و جمع‌آوری خون کامل: از اهداکنندگان سالم.
* جداسازی فرآورده‌های خونی: گلبول قرمز متراکم، پلاسما، پلاکت و کرایوپرسیپیتات.
* نگهداری و بانک خون: نگهداری ایمن خون و فرآورده‌ها در دماهای مناسب.
* انتقال خون: انتقال خون و اجزای آن به بیماران نیازمند (در جراحی‌ها، تصادفات، کم‌خونی‌های شدید و…).
* آفرزیس (Apheresis): در برخی کیسه‌های خاص، امکان جدا کردن یک جزء خاص از خون بیمار یا اهداکننده و بازگرداندن بقیه اجزا به بدن وجود دارد (مانند جمع‌آوری پلاکت).
وسایل حجامت
حجامت یکی از روش‌های درمانی در طب سنتی است که با ایجاد مکش (بادکش) روی پوست و سپس خراش‌های کوچک و خون‌گیری از محل مربوطه انجام می‌شود. برای انجام حجامت ایمن و بهداشتی، نیاز به ابزار و لوازم خاصی است:
لوازم اصلی حجامت:
* لیوان حجامت (Cupping Cups):
* مهم‌ترین وسیله در حجامت هستند و برای ایجاد مکش (خلاء) روی پوست استفاده می‌شوند.
* انواع:
* لیوان‌های شیشه‌ای: معمولاً برای حجامت گرم (با استفاده از شعله آتش برای ایجاد خلاء) استفاده می‌شوند.
* لیوان‌های پلاستیکی (با سوپاپ): رایج‌ترین نوع برای حجامت سرد هستند که با استفاده از یک پمپ دستی یا برقی، مکش ایجاد می‌شود. این لیوان‌ها در اندازه‌های مختلف (بر حسب سی‌سی) برای نقاط مختلف بدن موجودند.
* لیوان‌های سیلیکونی: انعطاف‌پذیر هستند و می‌توانند برای بادکش لغزان یا ماساژ نیز استفاده شوند.
* یکبار مصرف بودن: برای رعایت بهداشت و جلوگیری از انتقال عفونت، لیوان‌های حجامت پلاستیکی باید یکبار مصرف باشند.
* پمپ وکیوم (Vacuum Pump):
* برای ایجاد مکش در لیوان‌های پلاستیکی حجامت استفاده می‌شود.
* انواع:
* پمپ دستی: رایج‌ترین نوع که با کشیدن اهرم، خلاء ایجاد می‌کند.
* پمپ برقی (اتوماتیک): در مراکز پیشرفته‌تر استفاده می‌شود و مکش را به صورت خودکار ایجاد می‌کند.
* تیغ بیستوری (Blade/Scalpel) یا تیغ حجامت:
* برای ایجاد خراش‌های سطحی و کوچک روی پوست پس از ایجاد مکش استفاده می‌شود.
* بسیار مهم است که تیغ‌ها کاملاً استریل و یکبار مصرف باشند تا از انتقال بیماری‌های خونی (مانند هپاتیت و HIV) جلوگیری شود.
* معمولاً از تیغ‌های جراحی شماره 11 یا 15 با دسته بیستوری مناسب استفاده می‌شود.
* دستکش یکبار مصرف (Gloves):
* برای حفظ بهداشت فردی حجامت‌کننده و پیشگیری از انتقال آلودگی به بیمار و بالعکس، استفاده از دستکش استریل یا تمیز ضروری است.
* پد الکلی یا مواد ضدعفونی‌کننده پوست (Alcohol Swabs/Antiseptic Solutions):
* برای ضدعفونی کردن محل حجامت قبل از انجام کار و جلوگیری از عفونت.
* پنبه و گاز استریل (Cotton and Sterile Gauze):
* برای تمیز کردن محل، جذب خون پس از حجامت، و سپس پوشاندن موقت محل.
* کیسه و سطل زباله عفونی (Biohazard Waste Bag/Sharps Container):
* برای دفع ایمن تیغ‌های استفاده شده و سایر مواد آلوده به خون. تیغ‌ها حتماً باید در سطل مخصوص پسماندهای تیز (Sharps Container) انداخته شوند.
* ملحفه یا رول یکبار مصرف:
* برای پوشاندن تخت یا محل خواب بیمار و حفظ بهداشت.
لوازم جانبی و مراقبت پس از حجامت:
* چسب یا باند کوچک: برای پانسمان محل حجامت پس از اتمام کار.
* روغن یا پماد (مانند روغن زیتون یا سیاه دانه): گاهی پس از حجامت (به خصوص در حجامت خشک یا بادکش درمانی) برای ماساژ و جلوگیری از کبودی استفاده می‌شود.
نکات بسیار مهم در حجامت:
* استریل بودن: تمامی ابزارهایی که با خون و بافت بدن در تماس هستند (مانند تیغ و لیوان) باید کاملاً استریل و یکبار مصرف باشند. عدم رعایت این مورد می‌تواند منجر به انتقال بیماری‌های خطرناک شود.
* تخصص: حجامت باید توسط فردی آموزش‌دیده، دارای صلاحیت و با رعایت کامل اصول بهداشتی و در یک محیط مناسب انجام شود.
* مشاوره پزشکی: قبل از انجام حجامت، به خصوص در افراد دارای بیماری‌های خاص (مانند اختلالات انعقادی، کم‌خونی شدید، بیماری‌های قلبی و…)، مشورت با پزشک ضروری است.